Przystań Psychologiczna Tel. 533 300 999

Trening Umiejętności Społecznych – Geneza

Trening umiejętności społecznych (TUS)

Od najmłodszych lat uczymy się umiejętności społecznych w rodzinie i w środowisku, w którym przebywamy (przedszkole, szkoła, grupy rówieśnicze, środowisko zawodowe). Jest to tak zwany naturalny trening umiejętności społecznych (TUS). Trening umiejętności społecznych może być także realizowany w warunkach specjalnie w tym celu zaaranżowanych. Trening Umiejętności Społecznych jest zbiorem interwencji poznawczo-behawioralnych skupiona na działaniach, dostosowanych przez prowadzących, dla dzieci i młodzieży oraz osób z ukrytymi niepełnosprawnościami, jaką jest obecność zespołu Aspergera lub zaburzeń pokrewnych, które uniemożliwiają im prawidłowe funkcjonowanie społeczne, emocjonalne oraz zakłócają procesy uczenia się. Trening umiejętności społecznych jest ciekawą metodą terapeutyczną, stosowaną na szeroką skalę w psychoterapii, edukacji oraz w doskonaleniu umiejętności osobistych Wspierane są komunikacja (np. umiejętność słuchania, reagowania na wypowiedzi innych, zadawanie pytań), umiejętności prospołeczne (m.in. nawiązywanie kontaktu wzrokowego, tworzenie i utrzymywanie granic, pomaganie innym), radzenie sobie w trudnych sytuacjach (np. nauka asertywności, proszenie o pomoc) oraz takie sfery, jak emocje (rozpoznawania, nazywania stopniowanie) czy budowanie własnej tożsamości (m.in. odkrywanie swoich cech, mocnych i słabszych stron). TUS może zostać zastosowany w ramach terapii grupowej, ale również jako element zajęć z dziećmi czy młodzieżą szkolną. Zwykle jest to element obowiązkowy na studiach psychologicznych oraz na podyplomowych studiach, związanych tematycznie z psychologią oraz terapią.

Pojęcie to wywodzi się z programu zastępowania agresji (Aggression Replacement Training – ART) zainicjowanego w 1987 roku jako kompleksowe oddziaływanie składające się z trzech modułów: komponentu behawioralnego – treningu umiejętności prospołecznych (Skill Streaming – SLT), emocjonalnego – treningu kontroli złości (Anger Control Training – ACT) oraz poznawczego – treningu wnioskowania moralnego (Moral Reasoning Training – MRT) przeznaczonego do pracy z agresywną młodzieżą. Słowo kompetencja pochodzi z języka łacińskiego (competentia – odpowiedniość; zgodność; od competere – schodzić się; zgadzać się; nadawać się; współzawodniczyć) i oznacza właściwość, zakres uprawnień, pełnomocnictw instytucji lub osoby do realizowania określonego działania, a także zakres czyjejś wiedzy, umiejętności, odpowiedzialności (Kopaliński, 2007). W Słowniku języka polskiego (1981) wyjaśniono pojęcie umiejętności, jako „praktyczną znajomość czegoś, biegłość w czymś, zdolność wykonywania czegoś”, zdolność zaś jako „predyspozycję do łatwego opanowywania pewnych umiejętności, zdobywania wiedzy, uczenia się”. Kompetencja zdefiniowana jest natomiast jako „zakres czyjejś wiedzy, umiejętności lub odpowiedzialności”. Według R. White`a (1959) kompetencja to nabyta umiejętność, w odróżnieniu od „kompetentności”, oznaczającej motywację (Czapla, 2010). Arygle pod pojęciem kompetencji społecznej rozumie „zdolność, posiadanie niezbędnych umiejętności do tego, by wywrzeć pożądany wpływ na innych ludzi w sytuacjach społecznych”, na przykład skłonienie kogoś do zakupu jakiegoś przedmiotu, podjęcia nauki czy leczenia. (Argyle, 1999). Wskazuje on także na dwie kategorie umiejętności społecznych pozwalających uzyskać zamierzone efekty w sytuacjach społecznych: na powszechne umiejętności społeczne, potrzebne każdemu człowiekowi oraz na profesjonalne umiejętności społeczne, które są konieczne w wielu zawodach. Według D. Golemana (1997, 2007) umiejętności społeczne są, obok rozumienia siebie i własnych emocji, czyli samoświadomości, umiejętności kierowania i kontrolowania emocji, oraz zdolności do samomotywacji i empatii, podstawą inteligencji emocjonalnej jednostki.

Mimo różnego definiowania kompetencji społecznych, panuje zgodność co do tego, że warunkują one efektywność funkcjonowania jednostki (por. Argyle, 1999; Goleman, 1997; Bobrowska-Jabłońska, 2003; Borkowski, 2003). Smółka (2008) akcentuje trzy aspekty kompetencji społecznych, które są niezależne od siebie:

poznawczy, czyli umiejętność trafnego oraz sprawnego myślenia o sytuacjach społecznych, znajomość reguł społecznych, empatia poznawcza oraz umiejętność planowania zachowań społecznych;

motywacyjny, czyli tendencja do podejmowania ryzyka społecznego i angażowania się w sytuacje społeczne, postawy interpersonalne;

behawioralny, czyli posiadanie umiejętności społecznych i ich dobre wykorzystywanie.

Trening umiejętności społecznych obejmujący intensywną, powtarzalną praktykę powinien być kontekstowy w formie i treści jak również problemy w życiu codziennym uczestników. Ułatwia to transfer umiejętności przeszkolonych podczas szkolenia terenowego TUS oraz wykorzystanie nowych.

Zdobywa lub doskonal umiejętności społeczne poza salą szkoleniową w pracy zawodowej i codziennych interakcjach interpersonalnych w środowisku.

Jak wykazały badania, „ludzie mogą modyfikować i poprawiać swoje funkcjonowanie interpersonalne tylko wtedy, gdy są ustrukturyzowane”. Ukierunkowane szkolenie, program treningowy, ułatwia zorganizowane, systematyczne i zorganizowane działania rozwojowe konkretne umiejętności, które okazały się szczególnie skuteczne w generowaniu pozytywnej zmiany zachowań społecznych”

 Zajęcia TUS proponowane są szczególnie uczniom, którzy odznaczają się następującymi cechami:

  • napotkali trudności adaptacyjne w szkole, mają niską pozycję socjometryczną w grupie;

  • przejawiają zachowania nadpobudliwe i agresywne, stosują przemoc werbalną i fizyczną;

  • nie mają właściwie rozwiniętych kompetencji społecznych;

  • odznaczają się wysokim poziomem lęku, stresu i napięcia w kontaktach społecznych. 

Pomoc skierowana jest do wszystkich osób posiadających trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji z rówieśnikami oraz osobami dorosłymi, przestrzeganiem norm społecznych, adaptacją do nowych sytuacji. Osoby z zespołem Aspergera codziennie doświadczają stresu, depresji i lęku, ponieważ nie rozumieją sytuacji społecznych. Każda z tych osób ma różny stopień wrażliwości i inaczej reaguje na trudne sytuacje. Niektórzy borykają się z wycofaniem, inni cierpią na OCD, zespół lęku społecznego, zespół lęku napadowego, a jeszcze inni mogą doświadczać uporczywej depresji, impulsywności lub napadów złości. Różnorodność objawów i różnice czynnościowe u pacjentów z AS wymuszają rzetelną diagnozę zasobów i możliwości potencjalnych członków zespołu TUS. Można je zbierać w formie kart obserwacyjnych. Po zakończeniu kursu zalecana jest ocena w celu uzyskania danych na temat aktualnych możliwości uczestników kursu, ich potrzeb oraz wskazań do dalszego leczenia.

 

Cele przeprowadzania

– terapeutyczne (tworzenie okazji do odreagowania napięć emocjonalnych, budowanie pozytywnego obrazu siebie, zwiększenie poczucia własnej wartości, a także zaspokojenie potrzeby bycia ważnym)

– edukacyjne (zdobycie wiedzy o problemach grupy)

-rozwojowe (nabywanie umiejętności społecznych)

Podstawowym celem treningu umiejętności społecznych (TUS) jest poprawienie oraz wzmocnienie poprawnych zachowań społecznych. Kolejnym ważnym celem jest naprawianie i zmienianie nieprawidłowych nawyków oraz substytucja ich nawykami odpowiednimi do sytuacji. Następnym celem jest zdobycie umiejętności, kompetencji i wiedzy społecznej. Natomiast najważniejszym celem treningu umiejętności społecznych jest przełożenie tych wyuczonych i wyćwiczonych zachowań i zastosowanie ich na wykorzystanie w sytuacjach dnia codziennego.

Powyższe cele osiągane są przez:

  • uczenie rozpoznawania emocji i potrzeb,

  • trening umiejętności komunikacyjnych,

  • zmianę zachowań na bardziej efektywne społecznie,

  • rozwijanie umiejętności współpracy w grupie,

  • poznanie metod radzenia sobie z emocjami,

  • pracę nad przestrzeganiem zasad,

  • uczenie odreagowania napięć emocjonalnych,

  • kształtowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów.

Narzędzia i techniki stosowane podczas TUS

W przebiegu treningu umiejętności społecznych stosowanych jest szereg metod, technik i narzędzi. Warto poznać najpopularniejsze z nich, aby dowiedzieć się, jakiego typu zadań możemy spodziewać się na TUS.

  • Scenki, psychodrama, odgrywanie ról

To główna technika, stosowana w czasie TUS. Uczestnicy proszeni są o odegranie w parach lub grupach określonych scenek i sytuacji społecznych, wraz z zapamiętaniem swoich emocji, w tym czasie.

  • Wyrażanie swojego zdania, mówienie o emocjach

Po każdym ćwiczeniu ma miejsce rozmowa na temat emocji, wyrażanie ich, nazywanie, rozpoznawanie, porównywanie.

  • Praca w grupach

Ćwiczenie to ma na celu zarówno lepsze poznanie się uczestników, jak i wyrabianie nawyków pracy grupowej, rozwijanie współpracy oraz umiejętności osiągania kompromisu.

  • Rozmowa, dyskusja, zadawanie pytań

W czasie treningu ma miejsce także prowadzenie szeregu rozmów i dyskusji. Doskonalona jest więc umiejętności zabierania głosu w dyskusji oraz nawiązywania bezpośrednich kontaktów z innymi.

  • Aktywne słuchanie

Należy bowiem słuchać, co do powiedzenia mają inni oraz odnieść się do tego w czasie dyskusji. By zrozumieć inne osoby z grupy i nauczyć się reagować na zdanie innych.

  • Modelowanie, czyli naśladowanie

Ciekawa technika, podobająca się szczególnie dzieciom. Polega na naśladowaniu ruchów osoby prowadzącej lub wyznaczonej przez prowadzącą.

  • Wizualizacja, relaksacja

Techniki, stosowane zwykle na koniec dnia treningowego lub na koniec całego treningu. Mają na celu odstresowanie uczestników, zrelaksowanie się oraz wyciszenie emocji. Stosowana jest zwykle wizualizacja, polegająca na wyobrażaniu sobie czegoś lub relaksacja, skupiająca się na technikach oddechowych.

  • Udzielanie informacji zwrotnych, krytyka

W czasie treningu udzielane są również informacje zwrotne, zwykle przez trenera oraz ćwiczona jest zdolność wyrażania krytyki.

  • Proszenie o pomoc

Może pojawić się ćwiczenie, polegające na formułowaniu prośby o pomoc i wsparcie. To umiejętność bardzo ważna w dzisiejszych czasach, niestety niewielu z nas potrafi poprosić innych o udzielenie pomocy.

  • Ćwiczenia ruchowe

Na treningu zdarzyć się mogą również ćwiczenia ruchowe, mające na celu rozładowanie napięcia, rozluźnienie atmosfery, poprawienie nastroju uczestników. Takie zadania mogą pojawić się na początku, na końcu oraz po trudnym emocjonalnie ćwiczeniu.

 

Podczas TUS masz dostęp do wielu pomocy dydaktycznych i terapeutycznych takich jak tablice z emocjonalnymi imionami lub rysunkami, materace, poduszki, balony, piłki, pufy, papier, pomoce plastyczne, płyty CD z muzyką relaksacyjną, szaliki, np. gogle itp.

 

Pozwoli ci to lepiej zrozumieć siebie i swoje emocje;

Zapewni możliwość rozwijania wielu cennych umiejętności i doskonalenia tych, które już posiadamy;

Może to być ciekawe osobiste doświadczenie, zyskać więcej pewności siebie.

Czy TUS może przewozić negatywne rzeczy?

To wspaniałe lekcje, na których mogą wyjść na jaw długo skrywane emocje i żal, a na lekcjach możemy uświadomić sobie nieświadome stany emocjonalne. Uczestnicy mogą reagować inaczej, płakać lub być agresywni.

 

Dla osób, które są przestraszone, nieśmiałe i mniej pewne siebie, rozmowa o emocjach może być początkowo trudna.

 

Jeżeli uważasz, że Trening Umiejętności Społecznych jest dla Twojego dziecka, to zapraszamy do zapisu: https://www.przystan-psychologiczna.pl/grupy/trening-umiejetnosci-spolecznych-tus/